Oblicza wolności w dialogu z Tischnerem

Jaką miarą należy mierzyć filozofa? Jak oceniać wartość jego dzieł? Czy nie miarą, jaką sam stawiał sobie i innym?

»O jakości filozofii decyduje j a k o ś ć   b ó l u ludzkiego, który chce filozofia wyrażać i któremu chce zaradzać. Kto tego nie widzi, jest bliski zdrady«

– tak jesienią 1977 roku pisał ks. Józef Tischner (1931–2000) w swoim filozoficznym credo – tekście Czym jest filozofia, którą uprawiam. Rodzi się pytanie, jaki spośród ludzkich bólów – a jest ich przecież wiele – uważał Tischner za najważniejszy i jak starał się mu zaradzić.
Odpowiedź bynajmniej nie jest prosta. Dramatyczność ludzkiego życia przejawia się przecież rozmaicie i to zarówno w jego wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym czy wspólnotowym. Ten drugi wymiar jest przy tym mocno uwarunkowany dziejowo – inne bóle były dla Polaków najbardziej dotkliwe, gdy Tischner pisał te słowa, inne nękają nas dzisiaj. A może u podstaw wszystkich bólów leży nasza intelektualna gnuśność i niezdolność do rzetelnego, pogłębionego myślenia? Tischner nie bez racji wielokrotnie przywoływał słowa Heideggera: »najbardziej daje do myślenia to, że jeszcze nie myślimy«. A może tym, co nas najbardziej boli, jest nasza wolność, dla jednych »nieszczęsny dar«, którego chcą się jak najszybciej pozbyć, dla innych przeciwnie – »łaska wszystkich łask«?”